باسمه تعالي

نقد سؤالات درس ديني در آزمون سراسري سال 1392

تذکر: هدف از ارائه این مطلب در اینجا آشنایی دانش آموزان با سولاتی است که گاهی متفاوت از اهداف آموزش کتاب درسی در کلاس  است.
 
1. ترجمه آيات در شيوه‌نامه ارزش‌يابي كه در مقدمه كتاب‌هاي دين و زندگي طرح شده است, تنها 3 نمره از 20 نمره را به خود اختصاص مي‌دهد. يعني دبيران بايستي بر اين اساس دانش‌آموزان خود را ارزيابي كنند. اما در سؤالات درس ديني در آزمون سراسري هر پنج رشته, حدود 20 سؤال از 25 سؤال به بحث آيات و ترجمه اختصاص دارد, يعني حدود 80 درصد از حجم كل سؤالات. حال دانش‌آموزي كه در طول 4 سال با سيستم ارزش‌يابي مورد تأييد آموزش و پرورش, مورد ارزيابي قرار گرفته است, انتظار دارد كه در كنكور سراسري نيز بر اين اساس ارزيابي شود, اما شيوه ارزش‌يابي در كنكور با آن‌چه در طول دوران تحصيل اتفاق افتاده است, تفاوت جدي دارد.
2. در بين سؤالاتي كه از آيات كتاب طراحي مي‌شود, آيات متعددي وجود دارد كه دانستن ترجمه آن آيه برعهده دانش‌آموز نبوده است, يعني يا خود كتاب آن را ترجمه كرده و بر اين اساس, دانش‌آموز وظيفه‌اي در خصوص ترجمه آيه ندارد و يا اين كه آيه‌ي مطرح شده از بخش انديشه و تحقيق بوده است كه به هيچ وجه دانستن ترجمه‌ي آن برعهده دانش‌آموز نيست. برخي از اين نمونه‌ها عبارت‌اند از:
الف: كنكور رياضي
 سؤال 52, گزينه صحيح از آياتي است كه مربوط به بخش انديشه و تحقيق است كه ترجمه آن نبايستي مورد سؤال قرار گيرد.
 سؤال 59, گزينه صحيح از آياتي است كه ترجمه آن بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال 54, آيه انتخاب شده جزو آياتي است كه در فعاليت «تدبر در آيات» كتاب مطرح شده و دانستن معناي آيه بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال 67, ترجمه گزينه بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال 73, ترجمه گزينه بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
ب: كنكور تجربي
 سؤال 52, اين سؤال از آيات انديشه و تحقيق است كه ترجمه آن بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال 53, به جز گزينه صحيح, ترجمه بقيه گزينه‌ها بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال69, آيه از قسمت انديشه و تحقيق انتخاب شده كه ترجمه آن بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال 74, ترجمه آيه بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
ج: كنكور انساني
 سؤال 56, ترجمه آيات مطرح شده در سؤال بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال 60, گزينه صحيح, جزء انديشه و تحقيق بوده كه ترجمه آن بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
 سؤال 68, ترجمه آيه بر عهده دانش‌آموز نبوده است.
نكته: در طراحي سؤالات آزمون سراسري بايد به اين نكته دقت شود كه اگرچه ممكن است آيه طرح شده در گزينه صحيح جزء مواردي بوده است كه ترجمه آن برعهده دانش‌آموز بوده است اما آيات مطرح شده در ساير گزينه‌ها نيز بايد از اين اصل تبعيت كنند و از آياتي باشند كه دانش‌آموز بايستي آن‌ها را ترجمه مي‌كرده است.
3. در برخي گزينه‌ها كه در خصوص آيات قرآن و پيام آن‌ها است, پيام‌هايي از آيه استنباط شده كه در كتاب درسي آن پيام نيامده است, بلكه آن آيه در كتاب درسي در خصوص پيام ديگري به كار رفته است. به عنوان نمونه در سؤال 72 كنكور رياضي, و نيز در سؤال 74 كنكور تجربي, آيه‌ي «و لو انّ اهل القري آمنوا و اتّقوا ... » در خصوص بحث توفيق الهي آمده است اما دبيران ديني با توجه به اين كه در كتاب راهنماي معلم, از اين آيه در خصوص بحث تأثير نيكي و بدي در سرنوشت استفاده شده است, اين آيه را به عنوان شاهدي براي بحث توفيق الهي مطرح نمي‌كنند و همين مسئله موجب سردرگمي دانش‌آموزان شده است.
هم‌چنين در سؤال 68 كنكور انساني, آيه‌ي «ان المسلمين و المسلمات ... اعد الله لهم مغفره» در بحث رشد معنوي خانواده به كار رفته است اما در كتاب درسي از اين آيه در خصوص بحث تساوي مرد و زن در پاداش الهي استفاده شده و در راهنماي معلم نيز بر آن تأكيد شده است.
4. در سؤالات از احاديثي سؤال شده كه حفظ معناي آن برعهده دانش‌آموز نبوده است. بايستي توجه داشت كه اساساً حفظ حديث بر عهده دانش‌آموز نيست و تنها در كتاب دين و زندگي سال سوم تعداد محدودي حديث (4 حديث) جهت حفظ مشخص شده‌اند. بنابراين به غير از اين چهار مورد, ترجمه هيچ حديثي را نبايد از دانش‌آموز سؤال كرد.
كنكور رياضي: 1. سؤال 64 2. سؤال 68 3. سؤال 74
كنكور تجربي: 1. سؤال 64 2. سؤال 67
كنكور انساني: 1. سؤال 73
5. استفاده از ادبيات ثقيل و واژگان نامناسب در طراحي سؤالات از ديگر اشكالات سؤالات درس ديني است. سؤالات را مي‌توان با زباني ساده و بدون استفاده از واژگاني نامأنوس به نگارش درآورد. به عنوان مثال در سؤال 58 كنكور رياضي عبارت «استفهام انكاري» براي دانش‌آموز ناآشنا و ثقيل است و يا در سؤال 65, كلمه‌ي «سود» زائد و موجب گنگ شدن سؤال شده است. در كنكور تجربي سؤال 55 كلمه‌ي «مستفاد» مناسب نيست.
هم‌چنين به كار بردن برخي عبارت‌ها همچون «تجرد روح» (سؤال 54 كنكور رياضي) كه در كتاب درسي نامي از آن نيامده است, براي دانش‌آموزان ايجاد مشكل مي‌كند.
6. يكي از مشكلات سؤالات درس ديني حجم بالا و طولاني‌بودن برخي از سؤالات مي‌باشد. اگر چه به ظاهر در اين درس 25 سؤال مطرح مي‌شود اما تعداد قابل توجهي از سؤالات در دل خود به دو و يا سه سؤال ديگر قابل تقسيم است و اين كار, هم موجب طويل شدن بيش از حد سؤال مي‌شود و هم, زمان پاسخگويي را افزايش مي‌دهد.
به عنوان نمونه در كنكور رياضي سؤالات 56, 62 و 71 از جمله اين سؤال‌ها است و در كنكور تجربي, سؤالات 56, 57, 61, 69 و 71, از جمله اين موارد است.
جالب آن كه سؤال 57 و 69 از دو قسمت كاملاً مجزا و بي‌ارتباط با هم تشكيل شده است, يعني حتي اجزاي خود سؤال نيز با يك‌ديگر ارتباط معنايي ندارند.
در كنكور انساني, سؤالات 54, 55, 56, 72, و 73, از جمله اين موارد است. در اين سؤالات نيز سؤال 56 در اين رشته نيز از دو قسمت كاملاً مجزا و بي‌ارتباط با يك‌ديگر, تشكيل شده است.
7. گاه در سؤالاتي كه از دو بخش, تشكيل شده است, عباراتي به كار مي‌رود كه دقيقاً مشخص نيست كه مرجع آن به كدام قسمت سؤال بازمي‌گردد