به سنت ديرين، نشريه تايم، نزديک به پايان هر سال ميلادي، فهرست جالبي از «ترين»هاي سال را منتشر کرده است.
در سالي که به پايان آن نزديک مي‌شويم پيشرفت‌هاي زيادي در پزشکي صورت گرفت، پاره‌اي از آنها البته از به سبب به اينکه درکشان براي عموم مردم دشوار است و هنوز در مرحله پايه‌اي هستند و کاربردي نشده‌اند، هيچگاه رسانه‌اي نمي‌شوند، اما پاره‌اي ديگر آن قدر مهم و در عين حال کاربردي و جالب هستند که مرور آنها هم براي پزشکان و هم براي ديگران، مي‌تواند جالب باشد.
۱- استفاده دانشمندان از کلون‌سازي براي ايجاد سلول‌هاي بنيادي: سال ۲۰۱۱، پژوهشگران موفق به استفاده از شيوه‌اي شدند که آنها را بسيار نزديک به کلون کردن انسان مي‌کند، اما کاربرد و هدف آن چيز ديگري است. شيوه‌اي که آنها استفاده کردند، انتقال هسته‌هاي سلول‌هاي غيرجنسي يا SCNT نام دارد.
اين روش، درست مثل روشي است که با آن «دالي»، يعني نخستين پستاندار کلون‌شده، تنها با استفاده از يک سلول پوست گوسفندي ديگر ايجاد شد.
در اين روش محتواي ژنتيکي يک سلول تخم برداشته مي‌شود و DNA يک سلول بالغ جايگزين آن مي‌شود، سپس اين سلول تخم وادار به تقسيم مي‌شود. چنانچه همه چيز خوب پيش برود، جانداري اينجاد مي‌شود که از لحاظ ژنتيکي کاملا با موجودي که سلول بالغ از او برداشت شده، يکسان خواهد بود.
اما انجام چنين کاري در مورد انسان، دشوار بود و تلاش‌هاي دانشمندان با شکست مواجه شده بود. در ماه اکتبر، دانشمندان شيوه معمول را اصلاح کردند و بدون اينکه DNA سلول تخم را بردارند، محتولي ژنتيکي جديد را به آن اضافه کردند. معلوم شده که حفظ کروموزم اوليه سلول تخم، تقسيم سلولي را تسهيل مي‌کند.
سلولي که به اين ترتيب ايجاد مي‌شود، کاملا طبيعي نيست، چون يک سري کروموزم اضافه دارد. در مرحله بعدي پژوهشگران در پي ساکت کردن يا محدود کردن تأثيرات سري اضافه کروموزم هستند.
اين فرايند نويد بخش است، زير به صورت بالقوه باعث ايجاد سلول‌هاي بنيادي مي‌شود که ممکن است روزي براي درمان بيماري‌هاي مانند آسيب‌هاي نخاع يا پارکينسون مورد استفاده قرار بگيرند. سلول‌هاي بنيادي ايجاد شده با اين شيوه با بيمار سازگار خواهند بود و به علاوه اين شيوه ميزان نياز به استخراج سلول‌هاي بنيادي از جنين را هم کم مي‌کند.
۲- نخستين واکسن مالاريا: هر سال ميلون‌ها کودک به مالاريا روبرو مي‌شدند، اما تا سال ۲۰۱۱، هيچ واکسني عليه انگل‌ها به صورت عام و مالاريا به صورت خاص ساخته نشده بود. سال ۲۰۱۱ براي اولين بار واکسن مالاريا در کودکان منطقه زير صحراي آفريقا مورد آزمايش قرار گرفت که ميزان عفونت با مالاريا را نصف خواهد کرد که پيشرفت قابل توجهي به شمار مي‌رود.
واکسن تازه RTS,S نام دارد و نتيجه همکاري دانشمندان با مؤسسه تحقيقاتي GlaxoSmithKline، گروه پيشگامان واکسن مالاريا، موسوم به PATH و بنياد خيريه بيل و مليندا گيتس است.
اين واکسن در ۱۱ منطقه آفريقا، در کودکان ۵ تا ۱۷ ماهه مورد آزمايش قرار گرفت و معلوم شد که يک سال بعد از انجام ايمن‌سازي در اين کودکان در ۵۶ درصد موارد، تأثير محافظتي دارد و در ۴۷ درصد موارد هم از ابتلا به شکل شديد بيماري مالاريا پيشگيري مي‌کند.
آزمايش اين واکسن کامل نشده و در حال حاضر دانشمندان در صدد هستند، اين واکسن را در کودکان کوچک‌تري که در سنين ۶ تا ۱۲ هفته هستند، مورد آزمايش قرار دهند. اين گروه در واقع، جمعيت هدف ايمن‌سازي با واکسن مالاريا هستند، و اگر اين واکسن مؤثر تشخيص داده شود، اين واکسن در برنامه معمول ايمن‌سازي گنجانده خواهد شد.
در هر دو دسته از کودکان، تأثيرات پيشگيرانه بلندمدت واکسن، بعد از ۳ سال، بايد مورد بررسي قرار بگيرد.
در طرح آزمايشي پانزده هزار و ۶۴۰ کودک واکسن گرفتند، اين طرح در سال ۲۰۱۴ تکميل خواهد شد.
از آنجا که نتايج اوليه اين واکسن، بسيار موفق بوده است، مقامات بهداشت عمومي بايد تصميم بگيرند که اجازه استفاده از اين واکسن را در نقاطي که مالاريا شيوع پيدا مي‌کند، بدهند يا نه. به صورت کلي، واکسن‌هايي که عليه عفونت‌هاي دوران کودکي استفاده مي‌شوند، مانند واکسن سرخک يا روتا ويروس، ميزان تأثير ۷۰ تا بيش از ۹۰ درصد دارند.
۳- استفاده از داروهاي درمان‌کننده HIV براي پيشگيري از آن: سال ۲۰۱۱ مشخص شد که همان داروهايي که براي درمان بيماري ايدز مورد استفاده قرار مي‌گيرند، مي‌توانند از ابتلا به بيماري هم جلوگيري کنند.
امسال دو تحقيق عمده در اين مورد انجام شد، که اولين تحقيقاتي بودند که در آنها مردان و زنان از اين لحاظ مورد بررسي قرار گرفته بودند. معلوم شد که اگر آنها هر روز يک قرص Truvada که ترکيبي از داروهاي tenofovir و emtricitabine است بخورند، به ميزان چشمگيري کمتر به ايدز مبتلا خواهند شد.
در تحقيق اول که توسط پژوهشگران دانشگاه واشنگتن استفاده شد، ۴۷۵۸ زوج شرکت داده شدند که يکي از آنها مبتلا به ايدز بود، به فردي که مبتلا نبود، داروي Truvada داده شد، معلوم شد که انتقال ويروس بعد از سه سال ۷۳ درصد نسبت به گروه ديگر زوج‌ها که اين دارو را نمي‌خوردند، کاهش يافته است.
در تحقيق ديگر ۱۲۰۰ مرد و زن توسط مرکز کنترل و پيشگيري از بيماري‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند و اين بار ميزان تأثير دارو ۶۳ درصد بود.
اين تحقيقات نشان مي‌دهند که مي‌توان از داروهايي که پيش از اين فقط براي درمان بيماري مورد استفاده قرار مي‌گرفتند، در کشورهاي در حال توسعه‌اي که بيماري در آنها اپيدميک است، براي کنترل و پيشگيري هم استفاده کرد.
مقامات تصميم‌گيرنده، به صورت واضح مانع دسترسي همگاني به داروهاي ضد رترو ويروسي در اين مناطق هستند، اما اگر نظر آنها عوض شود، شايد بتوانند بالاخره بر اپيدمي بيماري ايدز غلبه کنند.
۴- توصيه‌هاي تغذيه‌اي وزارت کشاورزي و بهداشت آمريکا: هر پنج سال وزارت بهداشت و کشاورزي آمريکا، رهنمودهاي خود را در مورد چگونگي تغذيه سالم در شهروندان آمريکايي مورد تجديد نظر قرار مي‌دهند. در ماه ژانويه، تازه‌ترين رهنمون منتشر شد که بر اساس آن به مردم توصيه شد که کمتر بخورند، از ميزان قند و چربي و نمک روزانه کم کنند، بين کالري دريافتي و کالري مصرفي توازن برقرار کنند و به ميزان بيشتري سبزي و ميوه‌هاي کشت داده شده در مزارع و همچنين غذاهاي دريايي بخورند. به مردم توصيه شد که فعاليت بدني متوسط هفتگي به ميزان دست‌کم ۱۵۰ دقيقه در هفته داشته باشند.
همچنين به مردم توصيه شد که بيشتر از ۲۳۰۰ ميلي‌گرم در روز نمک مصرف نکنند، البته توصيه انجمن قلب آمريکا اين است که براي پيشگيري از بيماري‌ها قلبي و سکته، ميزان مصرف روزانه نمک بايد زير ۱۵۰۰ ميلي‌گرم باشد.
در ماه ژوئن، دولت آمريکا بعد از مدت‌ها برنامه تبليغي تغذيه‌اي خود را هم تغيير داد. تا پيش از اين، يک هرم تغذيه‌اي، تبليغ مي‌شد و روي تصوير يک هرم نمادين به مردم گفته مي‌شد که بايد از کدام غذاها بيشتر بخورند و از کدام يک کمتر مصرف کنند. اما در برنامه تازه، که بشقاب من يا MyPlate نام دارد، بشقابي به صورت نمادين به مردم نشان داده مي‌شود که قسمت‌هاي مختلف‌اش را غذاهاي مختلف پر کرده‌اند.
درک برنامه تبليغي تازه، بسيار آسان‌تر از شيوه تبليغاتي گيج‌کننده قبلي است.
۵- رشد دادن اعضاي بدن در آزمايشگاه: دانشمندان ديگر مي‌توانند بعضي از اعضاي بدن مثل پيشابراه را در آزمايشگاه بسازند. ماه مارس، دکتر «آنتوني آتالا» موفق شد، در آزمايشگاه پيشابراه درست کند.
پيشابراه، لوله‌اي است که ادرار را از بدن خارج مي‌کند. در مردان اين قسمت گاه دچار آسيب مي‌شود و يا به واسطه بيماري‌هايي تنگ مي‌شود.
براي توليد يک پيشابراه، دکتر آتالا، نخست يک داربست به شکل اورترا ساخت، بعد سلول‌هاي مثانه خود بيمار روي آن پخش کرد و کاري کرد که اين سلول‌ها روي آن رشد کنند. از آنجا که خود داربست تجزيه مي‌شد، چيزي که در انتها باقي مي‌ماند يک پيشابراه تازه بود.
البته در حال حاضر اين شيوه بسيار گران است و بايد پنج هزار دلار صرف توليد يک پيشابراه تازه شود. اما اين تحول تازه، يک گام به سمت پيش در پزشکي محسوب مي‌شود.
۶- ارتباط عجيب بين يک باکتري و سرطان روده بزرگ: آيا سرطان روده بزرگ مي‌تواند ناشي از يک باکتري خاص باشد؟!
در ماه اکتبر، نتايج تحقيق دو گروه پژوهشي نشان داد که باکتري‌اي به نام «فوزوباکتري» که به صورت معمول جزو ميکروب‌هاي روده بزرگ نيست، مي‌تواند با درگير کردن اين عضو، با سرطان روده بزرگ در ارتباط باشد.
پژوهشگران متوجه شدند که بافت‌هاي سرطاني به ميزان قابل توجهي -حتي به ميزان صدها بار- بيشتر فوزوباکتري در خود دارند.
البته پيش از اين هم به نوع ديگري ارتباط فوزو باکتري با سرطان نشان داده شده بود، در تحقيقات قبلي دانشمندان متوجه شده بودند که ابتلا به اين باکتري، ميزان ابتلا به بيماري «التهاب روده زخمي‌شونده» يا «کوليت اولسراتيو» ر
