شيشه مايعي است سفت، تضادي اساسي در اين گفته وجود ندارد، زيرا سفتي كيفيتي است نسبي به عبارت ديگر اينكه مايعي را روان يا سفت مي دانيم بستگي به مقياس زماني دارد كه هنگام آزمايش به كار مي بريم . تمام مايعات مقداري نارواني دارند به عبارت ديگر از يك مقدار سفتي يا مقاومت در برابرجاري شدن برخوردارند، شيشه معمولي در دماي اتاق آنقدر ناروان است كه جريان آن را تنها با آزمايشات بسيار دقيق مي توان اندازه گرفت اما اگر آن را در مقياس زماني كه به اندازه كافي بزرگ باشد مورد بررسي قراردهيم مي بينيم كه از ساختمان و در واقع از تمام خواص يك مايع برخوردار است خواص مشهور شيشه ناشي از ساختمان مايع آن است ،نارواني مايعات با كاهش دما افزايش مي يابد.
هر كدام از مايعات بسته به نوع موادشان در دماي خاص منجمد مي شوند به عبارت ديگر تغييرات مشخص و ناپيوسته از مايع به جامد را طي مي كنند، درست مانند زماني كه آب يخ مي بندد اما شيشه را كه سرد مي كنيمدست خوش چنين تغييراتي نمي شودبلكه بيش از پيش ناروان مي شود تا جايي كه به سفتي يك جسم جامد معمولي برسد. شيشه مايع ممكن است منجمد شود و تحت شرايطي ممكن است متبلورشده بصورت يك جسم كاملا جامد درآيد ، در اين حالت مي گويند جسم متبلور شده است در اين حالت محصول بدست آمده ديگر شيشه نيست ، دمايي كه تبلور شيشه در آن بسيار محتمل است درست در مرز دماي ذوب قرار دارد چنين دمايي براي شيشه معموليC1000است در دماي اتاق تبلور شيشه صورت نمي گيرد و جسم در اين حالت آنقدر سرد مي گردد كه متبلور نمي شود شايد اين گفته باور نكردني باشد ولي شيشه مايعي است كه آنقدر سرد شده كه منجمد نمي گردد اغلب جامدات از ساختمان بلوري منظمي برخوردارند اما شيشه چنين نيست، ساختمان دروني شيشه از بي نظمي هايي برخوردار است كه معمولا در مايعات معمولي مشاهده مي شود شيشه در دماهايي كه به اندازه كافي بالا باشد به سهولت آب جاري مي شود اما شيشه در دماي اتاق به سختي يخ و ظاهرا مانند جامد است اما موقعي كه دماي شيشه را از دماهاي بالا به دماي اتاق كاهش مي دهيم هيچ كدام از تغييراتي راكه به هنگام منجمد شدن آب ديده ايم مشاهده نخواهيم كرد. شيشه را هنگامي كه سرد مي كنيم فقط بيش از پيش ناروان مي گردد تا به ماده اي سفت و با ظاهري جامد تبديل گردد شيشه در واقع مايعي است فرو تافته، يعني دماي آنرا از نقطه انجماد تئوريكي اش پايينتر آورده اند در صورتي كه خواص و ساختمان دروني خود را در حالت مايع همچنان حفظ كرده است. نارواني شيشه نسبت به مايعاتي نظير آب بسيار بالا است در عين حال اگر زمان كافي برايش در نظر بگيريم از هر تحاظ مانند يك مايع معمولي عمل مي كند. نارواني شيشه به قدري بالاست كه بايد مقياس زمان را ميليونها سال درنظر گرفت.
برخي توصيه كرده اند مايعاتي نظير شيشه رادركنار حالتهاي سه گانه مواديعني جامد،مايع وگاز حالت چهارم بناميم اما چنين پيشنهادي اغراق در مسئله است زيراشيشه مادهاي است كاملا مايع بااين تفاوت كه نارواني آن بقدري زياداست كه خواص مربوط به آن راتنها در مقياس زماني بسيار بزرگي مي توان مشاهده كرد اما بسياري از خواص مايعات تنها به جاري شدن آنهامحدود نمي شود ولي شيشه كاملا مانند يك مايع معمولي عمل مي كندو مايع بودنش را به راحتي مي توان مشاهده كرد. نظير شفافيت شيشه كه از ساختمان اصلي آن به مثابه يك جسم مايع ناشي مي شود چون شفافيت خاصيت عمومي مايعات است در صورتي كه در ميان جامدات شفافيت به ندرت يافت مي شود.
با اين وصف شيشه واقعا مايعي است باور نكردني--گردآوري و تنظيم : علي اكبر جعفري
